لجستیک
لجستیک و مدیریت آن چیست؟
مدیریت لجستیک بخشی از مدیریت زنجیره تامین می باشد که وظیفه برنامه ریزی، اجرا، کنترل بهره وری، کارایی، ارسال و دریافت جریان و انبارش سرویس های کالا و اطلاعات مرتبط با آنها را مابین نقطه مقصد و نقطه مصرف بر اساس در نظر گرفتن نیازمندیهای مشتری بر عهده دارد.
مدیریت پروژه لجستیک بر کاربرد دانش، مهارت ها، ابزار و تکنیک های فعالیت های پروژه بمنظور دستیابی به هدف بهبود و فراهم نمودن راه حل های بهینه سازی قابل روئیت، استوار است. پروژه لجستیک می تواند به دو جنبه مختلف تقسیم بندی گردد: لجستیک ماکرو (کلان نگر) و لجستیک میکرو (جزیی نگر).
لجستیک کلان نگر بطور کلان نگاه به سیاست استراتژیک بر مبنای سطح اقدامات یا تشکیلات منطقه ای و قابل ملاحظه دارد و متمرکز بر استراتژی های لجستیک جهت سرفصل های بزرگ چشم انداز از قبیل مطالعات امکانسنجی درباره برنامه ریزی لجستیک و پروژه هایی با دید وسیع و استراتژیک می باشد که در نظر گرفتن موضوعات و ملاحظات متعددی را می طلبد. برای مثال، برنامه ریزی توسعه ای برای استراتژی لجستیک آینده یک منطقه، کاملا باید بر حوزه لجستیک کلان نگر، بسط یابد.
لجستیک جزیی نگر بطور اساسی بر طراحی ، بهینه سازی عملکرد و مدیریت جریان کاری زنجیره تامین و لجستیک واقعی یک تشکیلات متمرکز است. راه حل های معمول شامل بالابردن کیفیت مدیریت داخلی، مهندسی مجدد زنجیره تامین سرتاسری، طراحی جریان کاری آماده سازی، بهینه سازی لجستیک تولید، برنامه ریزی مرکز لجستیک، سازماندهی مجدد شبکه توزیع و… می باشد. قابلیت اجرای مورد تاکید در لجستیک جزیی نگر، بدین معنا است که راه حل های مربوطه می بایست قابل اجرا باشند.
سایر پیشنهادهای حرفه ای درباره مدیریت لجستیک عبارت از فرآیندهای اجرایی تسکین دهنده جهت برآوردن انتظار مشتریان توسط تیم های مدیریت پروژه در هر سازمان است که موجب موفقیت یک پروژه لجستیک می شود.
کلید ساختن یک سیستم لجستیک پایدار، بازشناخت سرمایه ها در منابع انسانی و ساختارهای مدیریت ضروری مورد نیاز برای مدیریت بهره وری و کارایی اینگونه سیستم هاست. یک واحد مدیریت لجستیک، یک ساختار مدیریتی مسوول برای سازماندهی، پایش و پشتیبانی همه فعالیت های زنجیره تامین درون سیستم لجستیک می باشد.
از طریق یک الگوی بهبود مستمر، واحد مدیریت لجستیک، مشکلات زنجیره تامین را شناسایی نموده و تغییراتی مرتبط با این مشکلات را گزینش و اجرا می نماید. واحد مدیریت لجستیک، بطور کلی بر سطوح مرکزی سازمان پایه گذاری شده که باید بطور همزمان اهداف استراتژیک و عملکردی را دنبال کند. آنها شبیه وسیله نقلیه ای می باشند که فعالیت های زنجیره تامین کالا را رسمیت می بخشند و همه عملکردهای لجستیک و مسایل پیش رو و پشت سر گذاشته فعالیت های لجستیک را شامل می گردند.
یک واحد مدیریت لجستیک مسوولیت مسایل زیر را بر عهده دارد:
الف- مدیریت اطلاعات لجستیک
ب- سنجش
ج- پایش و ارزیابی
د- نظارت
ه- طراحی سیستم، اجرا و آموزش
و- هماهنگی و همکاری
همانطور که منابع مختلف اعلام کرده اند، هزینه های لجستیک در حدود ۱۸ تا ۲۳ درصد هزینه های تولید را شامل می گردد. بنابراین اکثر سازمان ها با استفاده از شرکت های ۳PL و ۴PL سعی در پایین آوردن این هزینه ها دارند. کاهش این هزینه ها از کانال مدیریت پروژه های لجستیک می گذرد.
یک واحد مدیریت لجستیک با پرسنل اختصاصی و تمام وقت می تواند یک اثر ماندگار بر زنجیره تامین داشته باشد که بطور محسوس منجر به بهبود دسترسی به محصول و اجرای سیستم لجستیک جامع می گردد. بمنظور بیشینه کردن سرویس دهی به مشتری بر اساس موجودیت منابع، واحد مدیریت لجستیک برای اتصال یکپارچه مابین سطوح مختلف، سازمان ها و عملکردها درون یک زنجیره تامین تلاش می کند. این رویه شامل افزایش قابلیت روئیت داده های سطوح مختلف سیستم و هماهنگی گسترده تر مابین ذی نفعان و رده های گوناگون و اتصال بهتر تقاضا با تامین توسط هدایت و ارزیابی داده محور، می گردد. در این راستا ایجاد چرخه حمل و نقل چند وجهی و راه اندازی هاب ها و بنادر خشک لجستیکی علاوه بر امکانات پایه، می تواند موجب چابک شدن سیستم گردد.
• منافع بکارگیری دانش مدیریت لجستیک
موجودی‌های کمتر
بهره‌وری بالاتر
چابکی بیشتر
موعدهای تحویل کوتاهتر
سود بالاتر
رعایت حقوق بیشتر مشتری
وجود موجودی‌ها و اندازه انباشته‌ها به مقدار صحیح
قابلیت مشاهده و ردگیری رخدادها
کاهش هزینه‌‌ها
افزایش خدمت دهی به مصرف‌کنندگان
ایجاد مزیتهای رقابتی
تعامل نزدیکتر با تامین کنندگان
ایجاد فرصت برای خرید مقادیر زیاد و با هزینه کمتر
ایجاد مرجع پاسخگویی
توانایی اجرای دقیق سیستمها به صورت ترکیب
شرکت مهندسی حمل و نقل پتروشیمی آماده است تا با استفاده از نیروهای متخصص و ارتباطات موثر با دانشگاه ها و موسسات علمی، مهندسی و تحقیقاتی داخلی و خارجی، مشاوره های لازم در زمینه طراحی و تکمیل چرخه، برنامه و مدیریت لجستیک مورد نیاز مشتریان را فراهم نماید.
لجستیک و زنجیره تأمین لفظی است که در چند سال اخیر در کشورمان و به ویژه این روزها تحت عنوانهایی نظیر “مدیریت زنجیره تأمین”، “لجستیک ناب”، “لجستیک چابک”، “شرکتهای خدمات امور لجستیک”، “انجمن لجستیک و زنجیره تأمین”، “کنفرانس ملی لجستیک و زنجیره تأمین” و… بسیار شنیده می شود. نزدیک به سه دهه است که بحث مدیریت زنجیره تامین مطرح گردیده است و براساس آمار و ارقام موجود، کشورها و سازمانهایی که این دانش را به کار گرفته اند پیشرفتهای چشمگیری در حوزه های مربوطه داشته و سود سرشار و صرفه جویی های کلان مالی از بابت به کارگیری این نگرش نصیبشان شده است. کما اینکه مردم نیز به عنوان مشتریان از این بابت منتفع شده اند. نظر به منفعتهای زیادی که به خاطر به کارگیری مدیریت زنجیره تامین حاصل گردیده است، امروزه این فلسفه در بین سازمانها و کشورهای مختلف مقبولیت خاصی پیدا کرده و هر روز نیز به مشتاقان آن افزوده می گردد. در کنار این، طی سه دهه اخیر، نگرش علمی و آکادمیک به مبحث مدیریت زنجیره تامین بسیار مثبت بوده و مقالات و کتابهای فراوانی در این زمینه نگاشته شده است.
امروزه مدیریت ارتباطات در یک زنجیره تامین به مبحثی ارجاع داده می شود که آنرا همان مدیریت زنجیره تامین (SCM) می نامیم. با بیانی واضح تر، یک زنجیره تامین تنها زنجیره ای از فعالیتهای تجاری به صورت ارتباطات یک به یک یا بنگاه به بنگاه نمی باشد، بلکه شبکه ای از فعالیتهای تجاری و ارتباطات بین آنهاست. «مدیریت زنجیره تامین» فرصتهایی را برای حصول یک تشدید مثبت در یکپارچه سازی و مدیریت درون شرکتی و بین شرکتی پیشنهاد می کند. در این حالت، «مدیریت زنجیره تامین» با مزیتهای فرایندهای تجاری در ارتباط بوده و روش جدیدی را برای مدیریت فعالیتهای تجاری و ارتباطات با سایر اعضا در زنجیره تامین ارایه می دهد.
مفهوم «مدیریت زنجیره تامین» از یکپارچه سازی خدمات لجستیکی درطول زنجیره تامین به سمت یکپارچه سازی و مدیریت فرایندهای کلیدی تجاری درطول زنجیره تامین باز تعریف شده است. براساس همین شفاف شدن تفاوت بین «مدیریت زنجیره تامین» و لجستیک، در سال ۲۰۰۳، انجمن مدیریت لجستیک تعریف اصلاح شده ای از لجستیک را ارایه کرد. این تعریف اصلاحی به وضوح موضع انجمن مدیریت لجستیک را بیان می دارد که «مدیریت لجستیک» را به عنوان جزئی از «مدیریت زنجیره تامین» معرفی می کند. این تعریف اصلاح شده بدین صورت است:
لجستیک آن قسمت از مدیریت زنجیره تامین است که کارایی و اثربخشی جریان روبه جلو و روبه عقب و نیز ذخیره سازی کالاها، خدمات و اطلاعات مربوطه بین نقطه آغازین زنجیره تا نقطه مصرف نهایی به منظور تامین نیازمندیهای مشتریان زنجیره را برنامه ریزی می کند، به کارمی گیرد، و کنترل می کند.
لغت لجستیک
این لغت ریشه‌ای یونانی دارد و در موارد نظامی برای جابجایی جنگ‌افزار ، مهمات و جیره غذایی در مواقع حرکت از مکان اصلی به سمت خط مقدم استفاده میشود. در زبان یونانی ، رومی و امپراطوری رم شرقی، نظامیانی وجود داشتند با نام LOGISTIKAS که وظیفه مسائل مالی و تقسیم مایحتاج بر عهده آنان بوده است.
در دیکشنری آکسفورد لجستیک به این صورت تعریف شده: قسمتی از علوم نظامی که وظیفه تهیه و تحویل آماد و جابجایی مواد و افراد و تجهیزات را دارد.
و در دیکشنری دیگری به این صورت تعریف شده است : مدت زمانی که برای مهیا کردن منابع مورد نیاز است.
همینطور لجستیک به صورت عمومی شاخه‌ای از علوم مهندسی است که سیستمهای انسانی بجای سیستمهای ماشینی ایجاد میکند.
گستره‌های مدیریت لجستیک عبارت هسنتند از:
لجستیک داخل مرزهای یک کشورلجستیک داخلیلجستیک خارج از مرزهای کشور
لجستیک به کلیه فعالیت های هماهنگی اطلاق می شود که جهت بررسی، تحقیق، مطالعه و برآورد نیازها و احتیاجات اولیه در زمینه وسایل و تجهیزات، ماشینها و ابزارآلات ، تاسیسات و قطعات از هر نوع و کلیه امور مربوط به تهیه، تولید، بیمه، نگهداری، انبارداری، توزیع، حمل و نقل، تنظیم و تهیه روش انجام کار، طراحی سیستم و دستور العمل و نظارت بر موارد فوق انجام می گیرد.
منافع بکارگیری دانش لجستیک و مدیریت زنجیره تامین
موجودی‌های کمتربهره‌وری بالاترچابکی بیشترموعدهای تحویل کوتاهترسود بالاتررعایت حقوق بیشتر مشتریوجود موجودی‌ها و اندازه انباشته‌ها به مقدار صحیحقابلیت مشاهده و ردگیری رخدادهاکاهش هزینه‌‌هاافزایش خدمت دهی به مصرف‌کنندگانایجاد مزیتهای رقابتیتعامل نزدیکتر با تامین کنندگانایجاد فرصت برای خرید مقادیر زیاد و با هزینه کمترایجاد مرجع پاسخگوییتوانایی اجرای دقیق سیستمها به صورت ترکیبی
لجستیک در صنایع مختلف
توجه به گسترش فعالیتهای صنعتی و بازرگانی و عزم جدی در سطوح مختلف کشورها در زمینه تعالی و توسعه، دقت در تمامی ابعاد تامین، تولید و توزیع را -فراتر از نوع و کیفیت محصول- برای جهش در پیشرفت ایجاب می نماید. مطالعه تجربه جهانی در این زمینه نقش مدیریت زنجیره تامین و لجستیک را بسیار برجسته می نماید.
بخش مهمی از محصولات و خدمات مرتبط با مدیریت زنجیره تامین و لجستیک در حوزه هایی تعریف می شوند که عبارتند از: سیستمها و تجهیزات حمل و نقل محصولات و بار ، فناوریها و سیستمهای ذخیره سازی و انبارش، فناوریهای حمل و نقل اقلام خشک، اقلام مایع و اقلام فله ای، خدمات و فناوریهای لجستیک مواد خطرناک، دارای ریسک و ویژه، انواع سیستمهای کنترل (بیسیم و…)، سیستمها و نرم افزارهای مدیریت حمل و نقل و مدیریت انبار و … . بدین ترتیب فعالان عرصه حمل و نقل از شاخص ترین فعالان عرصه لجستیک و خدمات رنجیره تانین هستند.
همچنین، بخشی از محصولات و خدمات مرتبط با مدیریت زنجیره تامین و لجستیک در حوزه بسته بندی انواع و اقسام مواد و محصولات به منظور انتقال، توزیع و فروش است. مواد و محصولاتی که از لحاظ ابعاد، سیالیت یا جامد بودن، میزان فسادپذیری، فاصله تولید کننده تا مصرف کننده و … متفاوت هستند. بدین ترتیب فعالان حوزه بسته بندی از مهمترین فعالان عرصه لجستیک و خدمات رنجیره تامین به شمار می آیند.
در کنار مسائل صدرالاشاره، مواد و محصولات غذایی که طیف بزرگی را شامل می شوند، دارای ویژگیهای منحصر به فردی هستند. این ویژگیها در زمینه هایی از قبیل ابعاد، میزان و زمان فسادپذیری، سیالیت یا جامد بودن، فاصله تولید کننده تا مصرف کننده، مدت زمان تحویل و … مطرح هستند. از رو شرایط و مشخصات خاصی برای زنجیره تامین و لجستیک این نوع مواد و محصولات به وجود می آید. بدین ترتیب فناوریها و تجهیزات و سیستمهای مدیریتی، برنامه ریزی، نرم افزاری و عملیاتی خاص در حوزه های حمل و نقل، انبارش، توزیع،شناسایی، کدگذاری و ردیابی، توزین، بسته بندی و دیگر حوزه های لجستیکی طلب می کند.
توجه به مشخصات مواد و محصولات صنایع نفت و گاز و پتروشیمی ویژگی هایی از قبیل داشتن ارزش استراتژیک، سیال بودن و پیوستگی بعضی از اقلام، فله ای بودن بعضی از اقلام، قابلیت بسته بندی شدن بعضی از اقلام، خطرناک و دارای ریسک بودن، نیاز به شرایط خاص برای انجام فرآیندهای تولیدی، انبارش، انتقال و مصرف برجسته می شود. این ویژگی ها شرایط و مشخصات خاصی را برای زنجیره تامین و لجستیک این نوع مواد و محصولات ایجاب می کند. بدین ترتیب فناوریها و تجهیزات و سیستمهای مدیریتی، برنامه ریزی، نرم افزاری و عملیاتی خاص در حوزه های حمل و نقل، انبارش، توزیع،شناسایی، کدگذاری و ردیابی، توزین، بسته بندی و دیگر حوزه های لجستیکی طلب می کند.
موانع توسعه لجستیک و مدیریت زنجیره‌های تامین در کشور
بانک جهانی در گزارشی ۵ عامل اصلی را مهمترین موانع توسعه لجستیک و مدیریت زنجیره تامین در کشورهای درحال توسعه معرفی کرده است که در مورد کشورمان نیز مصداق دارد.
زیرساخت‌های ناکافیزیرساخت‌های ضعیف حمل و نقل و قوانین متعدد و مختلف مربوط به آنزیرساختهای مخابراتی ناکافیوسایل حمل‌ونقل فرسوده و ناکافیشبکه جاده‌ای ناکافیانبارهای ناکافیشبکه راه‌آهن اندک و قدیمیچالش‌های اقتصادیدرک ضعیف از اقتصاد رقابتیضعف در برنامه‌ریزی اقتصادی واقع بینانه و عملیضعف در تثبیت مسیر اقتصادیبازار کوچک داخلی و کمبود اطلاعات در بازارسیستم بانکی ناکارا و نرخ های بهره بالامشکلات و نارساییها در حمایت‌های اقتصادی دولتناکارایی نظام مالیاتیچالش‌های مدیریتیمدیریت بروکراتیک و عدم هماهنگی های میان سازمانی در زنجیرهعدم انعطاف‌پذیری سیستمعدم اعتماد بین اجزای زنجیره و طولانی بودن سیستمهای قضایی جهت حل و فصل دعاویکمبود نیروی انسانی متخصص و صلاحیت‌دار
اهم اقدامات و برنامه‌های انجمن لجستیک ایران در همکاری با دستگاهها زیربط
پیگیری ایجاد ساختار مدیریت لجستیک در سطح ملی با حضور بخش غیردولتی و پیگیری واگذاری زنجیره‌های تأمین کالاهای اساسی به بخش غیردولتیپیگیری و حمایت از شکل‌گیری مراکز لجستیکی منطقه‌ای در حاشیه شهرهای بزرگپیگیری و حمایت از شکل‌گیری شهر لجستیک در کشور در جهت تبدیل شدن به مرکز ثقل تجاری در منطقه و جهانحمایت از بخش خصوصی در جهت توسعه زیرساخت‌های لجستیکی (مراکز ذخیره‌سازی (سیلو، سردخانه)، مراکز توزیع و حمل و نقل، مراکز بسته‌بندی، مراکز بازیافت)حمایت از توسعه زنجیره‌های تأمین رقابتیبرنامه گسترده برای توسعه تجارت الکترونیک در کشور به عنوان یکی از فرایندهای لجستیکیایفای نقش فعال در کاهش هزینه های لجستیک در سطح خرد و کلانپیگیری تحول در نظام توزیع کشور در جهت اثربخشی فرایندهای لجستیک در سطح ملی .